‘‘Η εντροπία των ρολογιών’’

Γρηγόρης Γεωργουδάκης, Εκδόσεις Έρεισμα, Χανιά 2023, 95 σελίδες, ποίηση

Η εντροπία είναι όρος της θερμοδυναμικής που σχετίζεται, μεταξύ άλλων, με τη θερμότητα και τη θερμοκρασία ενός σώματος, την αταξία και τυχαιότητα στην κίνηση σωματιδίων, ακόμη και τη μετάδοση της πληροφορίας μέσα από έναν δίαυλο όπως είναι ένα καλώδιο ή ο υπολογιστής που τώρα δακτυλογραφώ. Ο Γρηγόρης Γεωργουδάκης επέλεξε αυτόν τον πολύπλευρο όρο ως τίτλο για την τελευταία ποιητική του συλλογή ‘‘Η εντροπία των ρολογιών’’.
Σε μια αφήγηση, το λεγόμενο μήνυμα δεν έχει καμιά σημασία. Εκείνο που έχει σημασία είναι αν η αφήγηση τιμά τη γλώσσα και αν δίνει μια όψη του κόσμου. Ο Γεωργουδάκης βλέπει τη ζωή του καθενός μέσα από τη δική του ζωή και καταγράφει την αναπόφευκτη φθορά και τυχαιότητα που το πέρασμα του χρόνου επιφυλάσσει. Η μελαγχολία για όσα μη αναστρέψιμα συμβαίνουν στη ζωή όπως και στη θερμοδυναμική είναι διάχυτη.
Γράφει στο ποίημα «Απουσία»: Ο χρόνος φεύγει ανάμεσα στα δάχτυλά μας./ Τα δέντρα χαιρετούν τις τρικυμίες./ Τώρα ποιος ξέρει το τραγούδι του κοκκινολαίμη/ που έβαφε το απόγευμα; Πράγματι, σε έναν κόσμο της λεγόμενης ανάπτυξης και της καταστροφής της φύσης όλο και λιγότεροι θα γνωρίζουν τον κόσμο όπως ήταν μόλις πριν λίγες δεκαετίες.
Ο χρόνος, οτιδήποτε αυτό σημαίνει, τρέχει και το μόνο που μας συνδέει με αυτόν είναι η μνήμη και η υποδόρια θλίψη των περασμένων. Το λέει υπαινικτικά στην «Ανασκαφή»: Κρατούσε το μικρό όστρακο σαν φυλαχτό/ ως τρόπαιο ανεπαίσθητο για να ελπίζει/ απερίσκεπτα να συνεχίσει να σκάβει/ μέσα στους σκονισμένους χρόνους/ για το μικρό λαμπρό ενώτιο της ιστορίας. Το ενώτιο της Ιστορίας (με κεφαλαίο γιώτα) θα μπορούσε να είναι εναλλακτικός τίτλος της συλλογής.
Στο ποίημα «Άχρονος», χωρίς επίθετα και θρηνωδίες, βλέπει το προσωρινό της ύπαρξής μας. Αίφνης τα πράγματα/ -ορθοστάτες, πολυθρόνες, τραπέζια- / αποχτούν μια αναίδεια μια υπεροψία/ -ιδίως αυτά των προγόνων-/ βλέπουν τόσο εφήμερη την παρουσία μας/ μας αγνοούν./ Τώρα κοιτάζουν πάνω απ’ τους ώμους μας/ την επερχόμενη γενιά.
Ο Γεωργουδάκης δεν επιτρέπει στη γραφή του πληθωρισμούς. Κάνει περιορισμένη χρήση των κομμάτων και δεν χρησιμοποιεί πουθενά θαυμαστικό, ένα κατά τη γνώμη μου περιττό σημείο στίξης . Δεν υπαγορεύει τα συναισθήματα. Τα αφήνει στην επιλογή του αναγνώστη. Γράφει στο ποίημα «Η επιστροφή»: Έρχονται ξάφνου κι ένας ένας μπαίνουν στο σπίτι./ Έχουνε ακόμη τα κλειδιά./ Ευχάριστη έκπληξη μεγάλη ύστερα από/ τόσων χρόνων απουσία./ Άντε να τους δείξεις τις αλλαγές του σπιτιού,/ τις νέες παρουσίες/ τα έπιπλα, τις δικές σου μεταθέσεις./ Ύστερα τις αλλαγές στην πόλη/ τις καταστροφές γύρω και πέρα απ’ την πόλη./ Τρομάζεις, πώς όλα τούτα να εξηγήσεις/ κάθιδρος ξυπνάς./ Χάνονται οι πεθαμένοι.
Στο τέλος, χωρίς επιθυμίες, χωρίς περιττά βαδίζουμε προς την έξοδο. Το λέει τόσο ωραία στο ποίημα «Ο ευδαίμων»: Χάρισε τα βιβλία του/ Ύστερα χάρισε τα ενδύματά του/ Χάρισε ό,τι είχε/ Έτσι χωρίς τίποτα περιττό/ Γεμάτος από αγάπη/ Τι όμορφα που κοιμάται/ Κάτω από ένα άστρο.
Είναι νόμος της φύσης να αυξάνεται εντροπία. Η ζωή μας ένα σύντομο πέρασμα με αναπόδραστη κατάληξη. Στο σύντομο όμως πέρασμα έχουμε ένα δυο πράγματα που μπορούν να δώσουν ομορφιά στην αταξία. Η τέχνη είναι ένα από αυτά και ο Γεωργουδάκης ξέρει καλά πώς να χειρίζεται την τέχνη των λέξεων. Φαίνεται αυτό στα λιτά και τόσο επίκαιρα ποιήματα που περιέχει η τελευταία του συλλογή. Προσθέτει κι αυτός λίγη ομορφιά στον τυχαίο κόσμο μας.

*Ο Γιάννης Α. Φίλης είναι π. πρύτανης
του Πολυτεχνείου Κρήτης